Bakteriyel Kontrol Ajanlarının Saha Etkinliğini Faktörler

Biyolojik larvasitlerde etken madde olarak bakterilerden elde edilen sporlar ve toksinler kullanılmaktadır. Bu toksinler ve sporlar protein yapıda olduklarından dolayı saha kullanımında bir çok biyotik ve abiyotik faktörden etkilenmektedir.
Dr. Norbert Becker'in Sivrisinekler ve Kontrolleri kitabında bu konuda kısaca bir bilgilendirme yapılmış. Bende okuduklarımı buradan aktarmak istedim:

Bakteriyal Kontrol Ajanlarının Etkinliğini Etkileyen Faktörler

Bakteriyal toksinlere farklı hassaslık gösteren sivrisinek türlerine ek olarak, çeşitli faktörlerde bakteriyal toksinlerin etkinliğini etkilemektedir(Becker et al. 1993; Ludwig et al. 1994; Puchi 2005, Sorensen et al. 2007). Etkinlik; hedef organizmanın gelişim evresine, hedef organizmanın beslenme davranışına, suyun organik içeriğine, hedef larva kadar hedef olmayan organizmaların filtreleme etkisi, fotosensitivite ile suyun sıcaklığı, derinliği ve sedimentasyon oranı gibi abiyotik faktörlere bağlı olduğu kadar Bti ve Bs formulasyonlarının ömürlerine de bağlıdır(Mulla et al. 1990; Becker et al. 1992).

Uzun süreli etki toksinin kendini yenileme kapasitesinden fazlasıyla etkilenir(Aly 1985; Becker et al. 1995a).

Türler ve Evrelerin Hassaslığı:

Larvalar bakterilere karşı hassasiyetini geliştikçe kaybeder(Becker et al. 1992). Örneğin 2. evredeki Ae. vexans larvası 25 ⁰C su sıcaklığında 4. evredeki larvalara göre 11 kat daha hassastır. (2. evre larva: LC₉₀ = 0.014 ± 0.007 mg/l; 4. evre larva : LC90 = 0.149 ± 0.004 mg/l). Hassasiyet farklılığı en az 8-15 ⁰C sıcaklıkları arasında olur. Bununla birlikte 2. evre Ae. Vexans larvası 15 ⁰C su sıcaklığında 4. evre larvaya göre iki kat daha hassastır.(2. evre larva LC90=0,062±0,025 ml/l; 4. evre larva LC90=0,145±0,004 mg/L)

Saha denemelerinde 3. evre larvaları öldürmek için gerekli olan dozajın yarısı 2. evre larvaları öldürmek için yeterlidir. Eğer 4. evre larvalar baskınsa dozaj yine iki katına çıkarılmalıdır. Bu nedenle tavsiye edilen kontrol yöntemleri larvanın erken gelişim evrelerinde uygulamaktır.

            Çeşitli sivrisinek türlerinin hassasiyetindeki büyük farklılıklar, larvaların beslenme alışkanlıklarına, protoksini aktive etme gücüne ve toksinin mide çeperindeki reseptörlere bağlanmasına göre değişiklik gösterebilir. Örneğin Cx. pipiens larvaları aynı evredeki Aedini larvalarına nazaran BTİ toksinlerine 2-4 kez daha az hassastırlar. Buna karşın Cx.pipiens larvaları BS toksinlerine karşı oldukça hassasken Aedes/Ochlerotatus daha az hassastırlar.

Sıcaklık:

            Sivrisinek larvalarının beslenme oranı suyun sıcaklığından etkilenmektedir(Fig. 16.17).

Örneğin Ae. Vexans’ın beslenme oranı suyun sıcaklığı düştükçe azalmakta ve böylece bakteriyal toksinleri tüketme oranı da düşmektedir. Biyolojik denemelerde, ikinci evre Ae. vexans larvaları 5 ⁰C’de 25 ⁰C ye göre 10 kat daha az hassastırlar(5 ⁰C: LC₉₀=0,145±0,065 mg/L;  25 ⁰C: LC₉₀=0,0142 ± 0,007 mg/L)(Becker et al. 1992). Aynı sonuçlar 4. evre larvalar ile yapılan denemelerde de bulundu. Aedini türlerinin kontrolünde bakteriyal formulasyonların uygulanması  8 ⁰C eşikdeğerinde yapılmalıdır.

Besin Koşulları:

Besin koşulları ve kullanılabilir yiyecek miktarı sivrisinek larvalarının mikrobiyal kontrol ajanlarına hassasiyetini etkilemektedir. Laboratuvar çalışmalarında; temiz su ve yiyecek eklenmiş(kirli su) suların karşılaştırılmasında, eşit ölümü sağlamak için 2-3 kat daha fazla gerektiği tespit edilmiştir(Mulla et al. 1990).

Güneş Işığı:

Cobalt⁶⁰ gibi bir radyasyon kaynağı BTİ ürünlerinin etkinliğini azaltmadan sterilizasyonu için uygundur (Krieg 1986; Becker 2002),  kuvvetli güneş ışığı larvasidal özelliklerini düşürür. Örneğin, BS preparatları, gün ışığı almayan sularda, gün ışığı alan sulara oranla 3 kat daha fazla uzun süre etki göstermektedir. Aynı zamanda ve tanımlanmış koşullar altında(sıcaklık=t=25±1), güneş ışığı alan(7 saatte 6000-12000 mum ışığı kuvveti) ve güneş ışığından korunan alanlarda(<150 mum ışığı kuvveti), toz BTİ(6000 ITUs/mg) ’in LC₉₀ değerinde büyük farklılık olduğu görülmüştür(Becker et al. 1992). LC₉₀ değeri gün ışığı almayan alanlarda 0,054±0,008 ppm iken güneş ışığı alan alanlarda LC₉₀ değeri yaklaşık 4 kat yüksek bulunmuştur(LC₉₀=0,235±0,036 ppm).

Yenilenme Süreci:

Bs’nin cezbedici özelliği Culex ve Anopheles larvalarına karşı oldukça yüksek etkinliği ve saha şartlarında kalıcı özelliği ile yenilenme özelliği olmasıdır(Des Rochers and Garcia  1984). Laboratuvar testleri göstermiştir ki; sivrisinek larva ölülerinin su da kalması BS preparasyonlarının toksik seviyesinin devamlılığına katkıda bulunmaktadır. Larva ölüleri hem bakterilerin vejetatif üremesi hem de sporlaşma ile ilgili toksin sentezi için gerekli besinleri içermektedir. Aly(1985) Aedini larvalarının bağırsaklarında BTİ’nin filizlenmesi deneysel olarakda göstermiştir. Diğer çevresel koşullar ile karşılaştırıldığında, yenilenme sürecinde larva ölülerinin kritik bir önemi olduğu görünüyor(Becker et al. 1995a).